Slag bij Quatre-Bras (1815)

Wanneer Napoleon in maart 1815 terugkeert van zijn eerste ballingschap op het eiland Elba en erin slaagt zonder een schot af te vuren de macht in Frankrijk terug over te nemen, moet hij zijn huzarenstuk nog leveren. De grootmachten van Europa die Napoleon verslagen hadden in 1814 (Pruisen, Rusland, Oostenrijk, Groot-Brittannië), zijn op dat moment nog volop de kaart van Europa aan het hertekenen op het Congres van Wenen. De terugkeer van de Franse keizer doorkruist hun plannen en al snel vormen ze een 7^de Coalitie tegen hem.

In België, dat in 1795 door Frankrijk was geannexeerd maar nu met het noorden het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden vormt, bevinden zich het Pruisische leger (onder maarschalk von Blücher) en het Brits-geallieerd leger (onder Wellesley, de hertog van Wellington). Wellington beschikt naast zijn Britse troepen ook over Duitse eenheden en de Hollands-Belgische troepen onder de Nederlandse kroonprins Willem. Von Blücher en Wellington spreken af om elkaar te ondersteunen indien Napoleon zou aanvallen. Napoleons strategie bestaat er daarentegen uit hen van elkaar gescheiden te houden en hen elk apart te verslaan om zich daarna te kunnen richten op de andere coalitieleden Rusland en Oostenrijk.

In de vroege ochtend van 15 juni 1815 steekt Napoleon, met zijn leger van ca. 120.000 man sterk, de grens over. Op eigen initiatief geeft generaal Constant-Rebecque, stafchef van het Nederlands leger, diezelfde dag het bevel soldaten te plaatsen op het kruispunt Quatre-Bras. Dit kruispunt, waarop de steenwegen Charleroi-Brussel en Nijvel-Namen kruisen, is van cruciaal belang voor beide partijen. Een belangrijke beslissing, want in de avonduren van 15 juni vinden te Quatre-Bras al enkele schermutselingen plaats met de Franse voorhoede, waardoor de Fransen een eerste maal, nipt, gedwarsboomd worden in hun poging de geallieerde legers uit elkaar te houden.

De daaropvolgende dag, 16 juni, levert Napoleon, aan het hoofd van het grootste deel van het Franse leger, slag tegen de Pruisen in het iets oostelijker gelegen Ligny. Hij heeft maarschalk Ney het bevel gegeven over het Eerste en Tweede Korps met de opdracht Quatre-Bras in te nemen, zo ver mogelijk richting Brussel door te stoten en tegen de volgende dag in die stad toe te komen. Ney moet zo voorkomen dat het Brits-geallieerd leger de Pruisen te Ligny te hulp kan schieten. Hij ontmoet in Quatre-Bras echter meer weerstand dan verwacht. Denkende dat de strijdmacht tegenover hen veel groter is, wachten de Fransen op versterkingen. Dit geeft Wellington, door de eerdere gevechten nu op de hoogte van de situatie, de tijd om zijn verspreide troepen richting de zwak verdedigde positie te sturen.

Tegen 14u begint Ney met zijn offensief. Op dat moment is het bevel over het Brits geallieerd leger te Quatre-Bras tijdelijk in handen van kroonprins Willem (Wellington is ondertussen in een ontmoeting met von Blücher), die slechts over 8.000 soldaten en 16 stuks artillerie beschikt. Aan de andere kant heeft Ney al 9.600 man infanterie, een 4.600 man cavalerie en 34 kanonnen ter plaatste, aantallen die de daarop volgende uren blijven toenemen.

De Hollands-Belgische troepen komen zwaar onder druk te staan, maar rond 15u-15u30 komen de eerste Brits-geallieerde versterkingen aan. De hele namiddag wordt er zwaar doorgevochten; Wellington is inmiddels ook ter plaatse en neemt het bevel weer in handen. Na uren hevig verzet tegen de aanvankelijke overmacht van de Fransen, begint het Brits-geallieerd leger tegen de vooravond het numerieke overwicht te krijgen terwijl de Fransen nog amper reserves overhebben. Rond 17 uur krijgt Ney een nieuw bevel van Napoleon om Wellington terug te drijven en weg te houden van Ligny en zich zelf naar Ligny te begeven ter ondersteuning van zijn keizer.

Ney wacht al de hele dag op het Franse Eerste Korps van maarschalk Drouet en verwacht dat het elk moment zal aankomen. Maar uiteindelijk krijgt Ney het nieuws dat Drouet met al zijn troepen richting Ligny trekt. Deze 20.000 man sterke strijdmacht krijgt doorheen de dag tegenstrijdige orders van zowel Napoleon als Ney om zich naar hun slag te begeven; Drouet zal uiteindelijk geen van beide kunnen helpen.

In een poging een doorbraak te forceren, beveelt Ney zijn cavalerie om aan te vallen.

Hoewel de gevreesde Franse cavalerie enkele geallieerde regimenten kan verrassen en zware verliezen toebrengen, worden ze zwaar onder vuur genomen en tegen 18u45 zijn de Fransen volledig teruggedreven. Wellington geeft het bevel voor een tegenaanval en met het vallen van de nacht staakt het vechten.
Ney is er weliswaar in geslaagd Wellington bezig te houden, weg van Ligny, maar het Brits-geallieerd leger heeft stand gehouden. Wellington marcheert zijn troepen noordwaarts naar een terrein te Eigenbrakel, dat hijzelf voordien had uitgekozen omwille van de defensieve mogelijkheden ervan. Hier wacht hij op de onvermijdelijke aanval van Napoleon, daarbij hopend dat de Pruisen hem te hulp zullen komen schieten.

In de tussentijd heeft Napoleon na een vermoeiende strijd in Ligny de overwinning weten te behalen.  In de veronderstelling dat de Pruisen definitief verslagen zijn, verlaat hij het slagveld zonder hen te achtervolgen. Von Blücher kan hierdoor zijn troepen herorganiseren en terugtrekken. Pas de volgende dag geeft Napoleon maarschalk Grouchy alsnog de opdracht de achtervolging op de Pruisen in te zetten én te verhinderen dat ze aansluiting kunnen maken met het Brits-geallieerd leger.
Terwijl Napoleon op 18 juni slag levert tegen Wellington tijdens de Slag van Waterloo, vecht Grouchy tegen Pruisische troepen te Waver. Helaas voor de Fransen is dit slechts de achterhoede van de Pruisen en slaagt het grootste deel van het Pruisisch leger er in om Wellington te bereiken en deel te nemen aan de bloedige veldslag waar Napoleon finaal het onderspit delft en er een definitief einde komt aan zijn ‘Honderd Dagen’. De hardnekkige verdediging van het Brits-geallieerd leger te Quatre-Bras en hun stand houden heeft de Fransen verhinderd een wig te drijven tussen de coalitielegers.

Auteur: Michael Gasthuys, student VUB

Literatuur

• COPPENS Bernard, Waterloo: L'Histoire vraie de la Bataille, Parijs: Jourdan Éditeur, 2009.
• FERMONT-BARNES Gregory, The Napoleonic Wars, Oxford: Osprey Publishing, 2002.
• HOFSCHRÖER Peter, 1815: The Waterloo Campaign: Wellington, his German Allies and the Battles of Ligny and Quatre-Bras, Londen: Greenhill books, 1998.