Slag bij Waterloo (1815)

Na zijn ballingschap op het eiland Elba en zijn terugkeer naar het vasteland, gaat Napoleon Bonaparte op 16 juni 1815 bij Ligny en Quatre-Bras de strijd aan met de Pruisische troepen en hun bondgenoten. De volgende dag zet hij in regen en wind de achtervolging op hen in. Twee dagen na het treffen bij Ligny en Quatre-Bras neemt Napoleon het op het plateau van Mont-Saint-Jean tegen het geallieerde leger op.
De geallieerde opperbevelhebber, de hertog van Wellington, die de omgeving van Mont-Saint-Jean al een jaar lang bestudeerd heeft, besluit bij valavond daar positie in te nemen. Het Britse leger – op dat ogenblik ongetwijfeld de beste defensieve strijdmacht ter wereld – staat zo tegenover het doeltreffendste offensieve leger. Van een doorgedreven tegenstelling gesproken.

Wellington speelt de kenmerken van het terrein uit om zich zo op te stellen dat hij kan standhouden zonder aan te vallen of initiatief te nemen. In tegenstelling tot wat Victor Hugo schreef, is Mont-Saint-Jean helemaal geen 'morne plaine', geen kale vlakte. Het is een eerder golvend terrein, met een helling die Wellington een voordeel biedt. Hij kan er inderdaad zijn linies verbergen als die even moeten uitblazen. Bovendien worden tijdens de nacht van 17 op 18 juni drie hoeven voor zijn stellingen van versterkingen voorzien: de hoeve van La Papelote op zijn linkerflank, van La Haie-Sainte in het centrum en van Hougoumont op zijn rechterflank. 

Napoleon krijgt af te rekenen met een doorweekt terrein, maar lanceert uiteindelijk toch een aanval vanuit zijn linkerzijde, naar Hougoumont toe, met het II^e Corps (onder leiding van Reille) en de divisie van zijn jongere broer prins Jérôme. Hoewel een aantal van zijn soldaten tot op het erf doordringt en de gebouwen in de loop van de namiddag gebombardeerd worden, valt de hoeve niet in Franse handen. Deze uithaal, die eerder een afleiding moet zijn, kost het leven aan heel wat manschappen van het II^e Corps dat nochtans uit zeer ervaren strijders bestaat.

De Grote Batterij bereikt niet de gewenste effecten: het terrein en het weer steken stokken in de wielen. De aanval van het I^e korps van Drouet d’Erlon mislukt door de tegencharge van de Scots Greys. De aankomst van de Pruisen in de buurt van Plancenoit verplicht Napoleon zijn laatste infanteriereserves in te zetten. Ney, die denkt dat de geallieerden op de vlucht zijn, gooit de volledige beschikbare cavalerie in de strijd. Ondanks heel wat gemiste kansen slaagt Napoleon er op het einde van de namiddag toch nog in de hoeve van La Haie-Sainte te veroveren. Als zijn artillerie massaal ter plekke kan komen om de Geallieerden onder strijkvuur te nemen, is de slag voor hem binnen.

Om Wellington de doodsteek toe te brengen, gooit Napoleon de Keizerlijke Garde in de strijd. Spijtig genoeg voor het Franse leger trekt de Midden-Garde zich terug wanneer die tegenover de Hollands-Belgische divisie van Chassé komt te staan. Aan de andere kant van het slagveld breken de Pruisen door de verdediging van het VI^e korps van Mouton en van de Midden-Garde, die nochtans heroïsch slag leveren. De combinatie van deze twee evenementen bewerkstelligt de aftocht van het Grande Armée, voor het eerst in 20 jaar.

Voor Wellington en Blücher zijn glorie en de ondertekening van het overwinningsbulletin in het hoofdkwartier van Waterloo weggelegd. Voor Napoleon betekent dit een nederlaag, een tweede troonsafstand op een jaar tijd op 22 juni 1815 en een verbanning ver van Europa op het eiland Sint-Helena.   

Auteur: Antoine Charpagne, Mémorial de la bataille de Waterloo

Literatuur

• DAMMAME Jean-Claude, La Bataille de Waterloo, Parijs: Perrin, 1999.
• DUFRAISSE Roger en KERAUTRET Michel, La France napoléonienne. Aspects extérieurs, Parijs: Le Seuil, 1999.
• ROTHENBERG Gunther, Atlas des guerres napoléoniennes : 1796-1815, Parijs : Autrement, 2000.
• TULARD Jean (onder de leiding van), Dictionnaire Napoléon, Parijs : Fayard, 1987, rééd. 1999.