(Tweede) Slag bij Neerwinden (1793)

In februari 1793 wordt de Oostenrijkse prins en maarschalk Frederick van Saksen-Coburg-Saalfeld benoemd tot opperbevelhebber van het keizerlijke leger in de Oostenrijkse Nederlanden (waartoe ook enkele regimenten uit deze Zuidelijke Nederlanden behoren). Hij krijgt de opdracht de gebieden die in 1792 door het revolutionaire Frankrijk werden veroverd, opnieuw te heroveren. Op 1 maart 1793 verplettert Coburg het Franse reservekorps onder generaal Lanoue bij Aldenhoven, bij Keulen, en twee dagen later dwingt hij de Fransen het beleg van Maastricht op te geven.

Op 18 maart 1793 levert de Oostenrijkse maarschalk bij het dorpje Neerwinden, tussen Tienen en Landen, slag tegen een Frans leger onder bevel van generaal Charles François Dumouriez. De strijdkrachten tellen aan beide zijden 40.000 manschappen. De prins neemt een defensieve stelling in op een plateau tussen de dorpen Overwinden en Orsmaal-Gussenhoven en verdeelt zijn leger in drie groepen. De Franse generaal Dumouriez is op de hoogte van de vijandelijke opstelling en kiest ervoor met 8 colonnes aan te vallen.

De slag begint op 18 maart 1793, tussen zeven en acht uur ‘s morgens, met een algemene beweging die de prins van Coburg aanvankelijk verrast. Het bevel wordt onmiddellijk gegeven om de Fransen terug te dringen. Een eerste colonne onder leiding van generaal de Lamarche, die zich bij die van generaal Le Veneur aansluit, neemt de dorpen Overwinden en Racour in. In een hevige strijd worden de Fransen driemaal door de keizerlijke troepen verdreven. Een derde colonne, aangevoerd door Neuilly, verovert van haar kant Neerwinden alvorens de troepen van Lamarche en Le Veneur te ondersteunen, waardoor de keizerlijke troepen Neerwinden kunnen heroveren. De vierde en vijfde Franse colonnes, onder aanvoering van de hertog van Chartres (de latere koning Louis-Philiipe), slagen er uiteindelijk in dit dorp te heroveren, maar belaagd door vijandelijke infanterie en hevig artillerievuur, moeten ze zich in grote verwarring weer uit Neerwinden terugtrekken.
Generaal Dumouriez ziet dat zijn centrum in gevaar is, snelt erheen en weet de moed van zijn soldaten aan te wakkeren zodat ze de strijd voortzetten. Neerwinden wordt een derde maal heroverd, maar gaat opnieuw verloren ten gevolge van de vastberadenheid en het vuur van de Oostenrijkers. Coburg ziet dat de Fransen verzwakken en stuurt zijn cavalerie uit om ze vanuit Neerwinden en de Tumulus van Middelwinden aan te vallen; twee opeenvolgende charges door de brigade Hoditz zetten de Franse eskaders onder druk en bedreigen de Franse colonnes. Een andere Oostenrijkse cavaleriebrigade valt de infanterie van generaal Diettman aan. Deze aanvallen worden uiteindelijk afgeslagen en de brigade Hoditz wordt door het 10^de Dragonders teruggedrongen. De Franse rechtervleugel, met de zesde en zevende colonnes, neemt het dorp Orsmaal-Gussenhoven in, maar wanneer hun militiebataljons in paniek raken, staken ze hun opmars en trekken ze zich terug.
Wanneer de avond valt, stoppen de gevechten. De overwinning bij Neerwinden is Oostenrijks.

De volgende dag beginnen de Franse troepen zich terug te trekken, na een verlies van ongeveer 3.000 doden en gewonden, 1.000 gevangenen en een 30tal kanonnen. De Oostenrijkers van hun kant betreuren ongeveer 1.400 doden en gewonden. Vijf dagen na Neerwinden wordt Dumouriez nabij Leuven opnieuw door de Oostenrijkse veldmaarschalk afgestraft. Oostenrijk herstelt voorlopig zijn gezag over de Belgische gebieden.

Auteur: Alain Trinaux, historicus, voorzitter van de geschiedkundige vereniging Le Tricorne

Literatuur

• WENZEL Porth von, Die Schlacht bei Neerwinden den 18. März 1793, Wenen, 1877.
• D’HERICAULT Charles et MOLAND Louis, La France guerrière, Parijs : Garnier Frères Libraires, 1868.
• CHUQUET Arthur, La trahison de Dumouriez, deuxième édition, Librairie Léopold Cerf, Versailles, 1891
• CRUYPLANTS Eugène (major), La Belgique sous la domination française (1792-1815). Dumouriez dans les ci-devants Pays-Bas autrichiens, deel 2, Parijs : Librairie générale des Sciences, Arts et Lettres, 1912.