Slag bij Saint-Denis (1678)

Deze veldslag, vier dagen nàdat op 10 augustus 1678 door het Verdrag van Nijmegen de vrede tussen Frankrijk en de Verenigde Provinciën ondertekend is, is de laatste confrontatie van de Hollandse Oorlog. In deze strijd staan Frankrijk en zijn bondgenoten tegenover de Viervoudige (of Quadruple) Alliantie bestaande uit de Verenigde Provinciën, het Heilige Roomse Rijk, Lotharingen en de Spaanse monarchie (waartoe ook de Zuidelijke Nederlanden behoorden).

Nadat de Verenigde Provinciën tijdens de Devolutieoorlog (1667-1668) door diplomatieke druk het streven van Lodewijk XIV om de Zuidelijke Nederlanden te veroveren hadden weten te verhinderen besluit de Franse koning Lodewijk XIV de Verenigde Provinciën aan te vallen. Hij verklaart hen de oorlog op 6 april 1672.
Na vier jaar strijd beginnen in 1676 in Nijmegen een vredesbesprekingen. Twee jaar later, in augustus 1678, komt een eerste verdrag met de Verenigde Provinciën tot stand maar de vrede met Spanje wordt pas in september ondertekend.

De Fransen proberen met allerlei bijkomende voorwendselen de ondertekening van het verdrag met de Spanjaarden uit te stellen in de hoop dat Bergen, dat sinds 18 mei 1678 door het Franse leger wordt belegerd, in de tussentijd zou vallen. Bergen is de belangrijkste stelling die nog onder controle is van de Spanjaarden. De stad begint honger te lijden.
Willem III van Oranje, Stadhouder in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en op dat ogenblik met zijn troepen gelegerd nabij Brussel, besluit te hulp te komen. Hij stelt zijn troepen tussen Casteau, Thieusie en Saint-Denis op.
Van zijn kant richt de bevelhebber van het Franse leger, François-Henri van Montmorency-Bouteville, hertog van Piney-Luxembourg,  meestal 'maarschalk de Luxembourg' genoemd, zijn hoofdkwartier in in de abdij van Saint-Denis.

Het nieuws van de Vrede van Nijmegen bereikt het kamp van Willem III op 13 augustus. Deze laatste, in het besef dat de ondertekening van de vrede hem de gevolgen van een nederlaag bespaart maar een overwinning zijn persoonlijk prestige zou vergroten, besluit om toch de strijd aan te gaan. In de ochtend van 14 augustus vernemen de Franse troepen het nieuws van de ondertekening van de vrede. Maarschalk de Luxembourg staat op het punt het bericht naar het Nederlandse kamp te zenden, maar verneemt dan dat de prins van Oranje en zijn leger oprukken om hem aan te vallen. Zijn eergevoel dwingt hem de handschoen op te nemen.

Maarschalk de Luxembourg gaat ervan uit dat de aanval door het dal van Saint-Denis een schijnbeweging is en geeft zijn artillerie het bevel zich op de stellingen van Saint-Ghislain terug te trekken.
Rond 15 uur nemen Nederlandse bataljons de abdij van Saint-Denis in, terwijl Spaanse en Nederlandse infanteristen de Franse troepen rond Casteau aanvallen. Door de concentratie op een smal front kunnen de Alliantietroepen het grootste deel van het dorp innemen, maar ze slagen er evenwel niet in de Franse frontlinie te doorbreken.
Zodra hij beseft dat het hier niet om een schijnbeweging gaat, gooit de Luxembourg zijn reserves in de strijd. De gevechten in Casteau duren meer dan vijf uur, waarbij de kerk, de molen en het kasteel verschillende keren van bezetter wisselen.

De gevechten eindigen bij valavond met een Franse overmacht op het slagveld, op de abdij van Saint-Denis na. Maarschalk de Luxembourg heft vervolgens het beleg van Bergen op.

De onderhandelingen met Spanje worden hervat en het Frans-Spaanse deel van het Verdrag van Nijmegen wordt op 17 september 1678 ondertekend. Deze slag is een van de hevigste van de hele oorlog, met 5.000 slachtoffers onder de Alliantietroepen en bijna 3.500 in het Franse kamp.

Auteur: Corentin Rousman, Mons Memorial Museum

Literatuur

• BELY Lucien, Les Relations internationales en Europe, XVIIe-XVIIIe siècles, Paris: PUF, 1998 (2^e éd.)
• CASTEX Jean-Claude, Combats franco-anglais de la Guerre de Trente Ans et de la Guerre de la Ligue d’Ausbourg (1688-1697), White-Rock: Éditions du Phare-Ouest, 2012, pp. 147-153
• LESAFFER Randall, Les guerres de Louis XIV dans les traités (Partie V) : La paix de Nimègue (1678-1679), Oxford: Oxford University Press, 2018