Slag aan de IJzer (1914)

Midden oktober 1914 nemen de terugtrekkende Belgische troepen posities in achter de IJzer als laatste natuurlijke verdediging van het land. Tussen Nieuwpoort en Diksmuide vernielen ze de drie bruggen over de rivier: bij Sint-Joris, Schoorbakke en Tervate. Vanaf 18 oktober begint dan de eigenlijke slag, waarbij de Duitsers toch snel over de IJzer komen en de Belgen zich verder terugtrekken achter de spoorlijn Nieuwpoort-Diksmuide.

Op 30 oktober stoten de Duitsers bij Ramskapelle en Pervijze ook door de verdediging achter de spoorweg en staat de Belgische defensie op breken. Maar er is hulp op komst: van Franse troepen… en van het water van de Noordzee.

Enkele dagen voordien was men bij het sluizen- en sassencomplex ‘De Ganzenpoot’ in Nieuwpoort immers begonnen met het binnenlaten van zeewater. In normale omstandigheden gebeurt hier de ontwatering van de polders in de Noordzee. Nu besloot men het omgekeerde te doen en bij hoogtij zeewater in de polders binnen te laten en deze zo kunstmatig onder water te zetten.

De doorgangen onder de spoorwegberm worden afgesloten zodat het zeewater zijn werk kan doen.  De Duitsers zien het water overal rond zich opkomen en er rest hen uiteindelijk niets anders dan zich achter de IJzer terug te trekken. Diksmuide is dan al die tijd als enige positie op de rechteroever van de IJzer nog altijd in Belgische handen en wordt heroïsch verdedigd.

De stad is echter onhoudbaar en op 10 november trekken de laatste Belgische troepen er zich uit terug. Enkel de IJzer zal hen hier vier jaar lang scheiden van de Duitsers. Naar het noorden bouwen de Belgen hun stellingen uit achter de spoorwegberm en de Duitsers verder achter de IJzer. Ertussen maakt een groot ondergelopen gebied elk vooruitgang in de ene of andere richting onmogelijk.

Als uitkomst van de Slag aan de IJzer kan België een klein stukje onbezet vaderland houden. Veel strategischer is dat met het water van de Noordzee een Duitse strategische doorbraak naar de Noord-Franse kanaalhavens vermeden is. Vier jaar stellingenoorlog doet zijn intrede en meteen ook het fundamenteel probleem van de doorbraak.

Literatuur

• BAUWENS Jacques, De IJzer. Het ultieme front, Leuven: Davidsfonds, 2008.
• BOSTYN Franky, DE VOS Luc, SIMOENS Tom, WARNIER Dave, 14-18. Oorlog in België, Leuven: Davidsfonds, 2013, 156-176.
• VAN PUL Paul, Oktober 1914. Het koninkrijk gered door de zee, Erpe: De Krijger, 2004.