Slag bij Fontenoy (1745)

Tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748) valt het leger van koning Lodewijk XV in mei 1744 de Oostenrijkse Nederlanden aan.
In april 1745 belegert Maurits van Saksen, meestal de 'maarschalk van Saksen' genoemd, aan het hoofd van een leger van 90.000 manschappen de stad Doornik; hij stelt een deel van zijn strijdmacht langs de rechteroever van de Schelde op. Op 8 mei laat hij in de buurt van het bos van Barry twee veldschansen bouwen en het dorp Fontenoy versterken. In de nacht van 10 op 11 mei worden tussen Fontenoy en Antoing drie nieuwe veldschansen opgericht.
Een geallieerd leger, samengesteld uit Nederlandse, Engelse, Hannoveraanse en Oostenrijkse troepen onder bevel van de hertog van Cumberland, trekt richting de belegerde stad op.

De slag bij Fontenoy op 11 mei 1745 begint met een hevig artillerieduel. Rond 9 en 10u in de ochtend voeren de Nederlanders twee vruchteloze aanvallen op Fontenoy en Antoing uit. Het moreel van de Nederlandse troepen krijgt zware klappen door het verwoestende vijandelijke artillerievuur. De ontmoedigde soldaten nemen een passieve houding aan en ondersteunen niet langer de inspanningen van de rechtervleugel die uit Britten bestaat.

Rond 10u30 geeft de hertog van Cumberland het bevel aan te vallen tussen het bos van Barry en Fontenoy. Ondanks zware verliezen weten de Engelse en Hannoveraanse regimenten rond 11u de Fransen terug te dringen, maar ze slagen er niet in het dorp Fontenoy te veroveren.
De Britten, die door vijandelijke tegenaanvallen op de vlakte worden geblokkeerd, zetten een op drie zijden gesloten rechthoekige formatie op. Omstreeks 12u rukken ze op en kunnen ze de Fransen opnieuw terugdringen. Koning Lodewijk XV krijgt de raad het slagveld te verlaten, maar gaat daar niet op in.
Gesterkt door de aankomst van nieuwe troepen onderneemt de maarschalk van Saksen rond 13u10 een ultieme tegenaanval, waardoor de Britten zich verplicht zien op Vezon terug te plooien. Sergeant Wheelock, van het Ierse Bulkeley-regiment in dienst van Frankrijk, slaagt er dan in een vlag van het 2e bataljon van de Engelse Garde te veroveren.
Omstreeks 14u laat de maarschalk van Saksen de strijd staken en geeft hij zijn vijanden de tijd om zich in de richting van de stad Aat terug te trekken.

De overwinning levert de Fransen 36 stuks geallieerde artillerie en 150 à 180 munitiekisten op, ze kunnen 4 in geallieerde handen gevallen Franse artilleriestukken heroveren én ook het beleg van de stad Doornik tot een goed einde brengen. Ten slotte kunnen ze hun veroveringen in Vlaanderen en Henegouwen uitbreiden.

Auteur: Alain Tripnaux, historicus, voorzitter Asbl Le Tricorne.

Literatuur

• TRIPNAUX Alain, Fontenoy la bataille, tomes I – II – III, Doornik: Asbl Le Tricorne, 1994-1995-2005.
• TRIPNAUX Alain en DELIGNE Charles, Fontenoy 1745, un siège, une bataille, Doornik: Ville de Tournai, imprimerie Botteldoorn, 2015.
• LE BEAU Aurel en VON HÖDL Rudolf, Öesterreichischer Erbfolge-Kriege (1740-1748), Wenen: L.W.Seidel & Sohn, 1914, Band IX - Feldzuge im Flandern.
• COLIN Jean, Les campagnes du maréchal de Saxe, Parijs: Librairie militaire R. Chapelot, 1901-1906, Tome III.